Bản ngã là gì? Bàn về cái tôi trong mỗi người
Bản ngã là gì? Vì sao trong mỗi con người đều tồn tại một bản ngã mà không thể nào triệt tiêu được? Bản ngã tác động thế nào đến tâm lý và hành động của con người? Người có bản ngã lớn có tốt không? Cùng tìm hiểu sâu hơn qua bài viết sau đây nhé !
Bản ngã là gì?
Nghĩa của từ bản ngã ta có thể hiểu theo từ Hán Việt như sau:
Bản = Bổn = 本
Ngã = Tôi = 我
Bản ngã = 本我 = chính tôi, ý nói về chính mình.
Bản ngã còn được gọi là cái tôi.
Wikipedia đã định nghĩa cái tôi như sau:
– Trong triết học, “cái tôi” được hiểu là cái tôi ý thức hay đơn giản là tôi, bao hàm trong đó những đặc tính để phân biệt tôi với những cá nhân khác.
– Trong phân tâm học, “cái tôi” (ego) là phần cốt lõi của tính cách liên quan tới thực tại và chịu ảnh hưởng của tác động xã hội. Theo Sigmund Freud, “cái tôi” cùng với “nó” (id) và “cái siêu tôi” (superego) là ba miền của tâm thức. “Cái tôi” được hình thành ngay từ khi con người sinh ra và qua tiếp xúc với thế giới bên ngoài, “cái tôi” học cách cư xử sao cho kiểm soát được những ham muốn vô thức không được xã hội chấp nhận. “Cái tôi” có vai trò trung gian hòa giải giữa những ham muốn vô thức và những tiêu chuẩn nhân cách và xã hội.
– Trong triết lý Phật giáo, “cái tôi”, thường gọi là “ngã”, là “cái tôi” được thiết thuyết với một thể tính trường tồn, không bị ảnh hưởng của tụ tán, sinh tử. Đạo Phật, đặc biệt là truyền thống nguyên thủy (Nam Tông, Tiểu thừa), không công nhận sự hiện diện “sự có mặt” của một “ngã” như tâm lý học. Cái mà người ta hiểu lầm là cái tôi thì nó được cấu thành từ Sắc (phần thân thể) và Danh (phần tâm thức) biến đổi không ngừng trong từng sát na (đơn vị nhỏ nhất của thời gian).
Tóm lại, ta có khái niệm: Bản ngã là một ý tưởng, niềm tin, hay quan niệm rằng bản thân là một cá thể riêng biệt, tách biệt với phần còn lại của thế giới và tự chịu trách nhiệm cho những hành vi của mình.
Bản ngã là sống với cái tôi của mình. Phát triển cái tôi đó lớn lên, nhằm tạo ra sự khẳng định mình, khẳng định cái tôi của mình. Triết lý nhà Phật cho rằng, một khi cái tôi đó càng lớn lên, con người càng gây là nhiều nghiệp chướng, sai lầm.
Cơ chế hoạt động của bản ngã trong con người
Cơ chế hoạt động của bản ngã con người như sau:
– Kiểm soát: Bản ngã tự đồng hóa và định nghĩa bản thân vào tất cả những gì mà nó tin rằng nó đang kiểm soát.
Ví dụ: bạn tin rằng bạn điều khiển cơ thể bạn nên bạn cho rằng cơ thể đó là bạn, bạn tin rằng bạn điều khiển tâm trí bạn nên cho rằng tâm trí đó là bạn, bạn tin rằng bạn điều hành công ty bạn, nên công ty là của bạn, là một phần cái tôi của bạn, bạn kiểm soát đứa con của bạn nên con bạn cũng là một phần bản ngã bạn,…
– Xây dựng và duy trì: Theo những gì bản ngã kiểm soát, nó luôn muốn giữ vững và bảo vệ sự kiểm soát đó và thậm chí muốn bành trướng hơn. Bản chất của bản ngã chỉ là giả tạm và hư cấu cho nên nó luôn muốn kiểm soát được càng nhiều thứ càng tốt, để cho bản ngã có thể cảm thấy mình lớn mạnh và chân thực. Đó là lý do chúng ta luôn ham muốn tiền bạc và quyền lực, khi đó chúng ta cảm giác mình kiểm soát được mọi thứ. Sự mất kiểm soát tương đương với sự chết chóc đối với bản ngã.
Ví dụ: Bạn mất chiếc xe của bạn, bạn mất việc làm, bạn cảm thấy như chết đi và trống rỗng bên trong một chút. Bạn mất đi người thân thiết, cảm giác chết đi nhiều hơn. Một vị tướng đã đồng hóa bản thân với đội quân của mình, khi mất toàn bộ binh lính, coi như ông ta cũng đã chết 99%, lập tức tự sát. Bản ngã làm tất cả để xây dựng và duy trì sự kiểm soát.
– Phản chiếu: Bản ngã không thể tự đánh giá hay nhìn nhận chính bản thân nó cũng giống như việc bạn không thể tự nhìn thấy gương mặt mình mà không cần thông qua một tấm gương. Thế nên bản ngã tin và tạo ra vô số những bản ngã, những cá thể riêng lẻ khác. Từ đó bản ngã tự đánh giá mình qua sự phản chiếu từ các bản ngã khác. Hay có thể nói cách khác là bạn tự nhìn bản thân qua con mắt người khác.
Ví dụ: Bạn không thể biết được bạn đẹp hay xấu, nếu như không có ai đó nói với bạn. Dù bạn có tự tin rằng mình đẹp đến mức nào đi nữa nhưng bạn vô cùng cần lời đánh giá từ người khác để tự biết bản thân.
Đằng sau tất cả những tấm hình selfie là thông điệp: “Hãy chú ý đến tôi và khen tôi đi. Hãy cho tôi biết rằng tôi đẹp, tôi thời trang, tôi giàu có, tôi đang có cuộc sống tốt đẹp, hạnh phúc,…” Càng nhận được nhiều sự chú ý và phản chiếu từ người khác, bản ngã càng cảm thấy mình chân thực hơn. Cảm giác xấu hổ của bản ngã đến khi hình ảnh phản chiếu của bạn kém tốt đẹp hơn so với người khác. Vì thế bạn làm tất cả để xây dựng và duy trì hình tượng bản thân.
